Naukowe spojrzenie na męski wkład w poczęcie i rozwój dziecka 

Tradycyjnie to kobieta była w centrum rozmowy o ciąży i zdrowiu dziecka. To od niej oczekiwano przygotowań, badań i troski o każdy szczegół. To ona miała się przygotować, zdrowo odżywiać, przyjmować suplementy i unikać stresu. Mężczyzna pozostawał w tej opowieści na drugim planie.
Dopiero współczesna medycyna zaczyna w pełni doceniać jego rolę. Coraz więcej badań pokazuje, że jakość nasienia nie tylko decyduje o możliwości zapłodnienia, lecz także może wpływać na zdrowie kobiety w ciąży, funkcjonowanie łożyska i kondycję dziecka po narodzinach.

W klinice Fertimedica w Warszawie (Mokotów) coraz częściej podkreślamy, że płodność i zdrowa ciąża to wspólna odpowiedzialność obojga partnerów. Nauka pokazuje dziś, że nasienie jest czymś znacznie więcej niż nośnikiem materiału genetycznego, to aktywny biologiczny komunikat, który współtworzy środowisko przyszłego życia.

Jak rozumieć pojęcie jakości nasienia

W potocznym języku często mówi się o „ilości plemników”, jednak w ocenie męskiej płodności liczy się znacznie więcej niż sama liczba plemników. Równie ważne są ich ruchliwość, prawidłowa budowa oraz stan DNA. Współczesna diagnostyka obejmuje także badanie fragmentacji DNA plemników, które pozwala ocenić stabilność ich materiału genetycznego. Uszkodzenia DNA nie są widoczne w klasycznym badaniu, ale mają istotne znaczenie dla dalszego rozwoju zarodka.

Badania opublikowane w Frontiers in Endocrinology (2024) potwierdzają, że wysoki poziom fragmentacji DNA plemników wiąże się z niższą skutecznością implantacji i większym ryzykiem utraty ciąży. Wnioski te pokazują, że jakość nasienia to złożony wskaźnik, który obejmuje zarówno parametry biologiczne, jak i odzwierciedla ogólny stan zdrowia mężczyzny.

Co plemniki wnoszą do zapłodnienia

Plemnik przekazuje nie tylko połowę materiału genetycznego dziecka. Zawiera również białka i cząsteczki, które aktywują komórkę jajową i inicjują rozwój zarodka. Gdy DNA plemnika jest uszkodzone, komórka jajowa może naprawiać drobne defekty, lecz przy zbyt dużej liczbie błędów rozwój zarodka zwykle zatrzymuje się już w pierwszych dniach.

Badania kliniczne (Lamb i wsp., 2022) wskazują, że wysoki poziom fragmentacji DNA w plemnikach wiąże się z niższym odsetkiem ciąż, również w procedurach wspomaganego rozrodu. Z kolei wprowadzenie zdrowych nawyków, takich jak odpowiednia dieta, aktywność fizyczna czy ograniczenie używek, może korzystnie wpływać na jakość nasienia i zwiększać szanse na zapłodnienie. 

Jak nasienie wpływa na organizm kobiety

Nasienie nie jest dla organizmu kobiety obojętne. Kontakt z jego składnikami uruchamia reakcje immunologiczne, które pomagają ciału przygotować się na przyjęcie zarodka. To subtelny biologiczny dialog między układem odpornościowym kobiety a materiałem genetycznym mężczyzny.

Zespół prof. Sarah Robertson (Nature Reviews Immunology, 2022) wykazał, że nasienie zawiera czynniki immunomodulujące, takie jak TGF-β i prostaglandyny. Dzięki nim układ odpornościowy kobiety „uczy się” tolerować przyszły zarodek, co sprzyja prawidłowemu formowaniu łożyska. Jeżeli jednak nasienie charakteryzuje się niską jakością lub plemniki są uszkodzone, proces tej adaptacji może przebiegać mniej efektywnie, zwiększając ryzyko niepowodzenia implantacji oraz komplikacji we wczesnej ciąży.

Jak jakość nasienia może wpływać na zdrowie kobiety w ciąży

Współczesne badania wskazują, że wpływ mężczyzny na przebieg ciąży nie kończy się w momencie zapłodnienia. Coraz więcej dowodów sugeruje, że ogólny stan zdrowia ojca i jakość jego nasienia mogą oddziaływać również na środowisko ciąży, w tym na funkcjonowanie łożyska i reakcje odpornościowe matki.

Zauważono, że mężczyźni z chorobami przewlekłymi, otyłością lub zaburzeniami hormonalnymi częściej mają partnerki, u których dochodzi do niepowodzeń ciążowych. Nie oznacza to oczywiście prostego związku przyczynowego, lecz raczej podkreśla, że zdrowie mężczyzny i kobiety pozostaje ze sobą ściśle powiązane.

Dbałość o kondycję organizmu, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną przed poczęciem to zatem działanie, które może wspierać nie tylko płodność, lecz także zdrowy przebieg ciąży i dobre samopoczucie kobiety.

Epigenetyczny ślad ojca

Nowoczesna genetyka zwraca uwagę nie tylko na sam kod DNA, lecz także na sposób jego ekspresji. Styl życia mężczyzny, jego dieta, masa ciała, stres, kontakt z toksynami, może powodować zmiany epigenetyczne w plemnikach. Takie zmiany nie modyfikują genu, ale wpływają na to, jak gen działa.

Badania opublikowane w Nature Communications (2023) oraz Cell Metabolism (2022) wskazują, że niezdrowy tryb życia ojca może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych i odpornościowych u dziecka. Co ważne, część tych zmian ma charakter odwracalny. Wprowadzenie zdrowszego stylu życia już na kilka miesięcy przed poczęciem może pomóc przywrócić prawidłowy profil epigenetyczny plemników i zmniejszyć ryzyko niekorzystnych skutków zdrowotnych u potomstwa.

Zdrowie mężczyzny a jego płodność

Parametry nasienia często odzwierciedlają ogólny stan zdrowia mężczyzny. Choroby przewlekłe, zaburzenia hormonalne, otyłość, insulinooporność czy przewlekły stres osłabiają jakość plemników. Duże badanie opublikowane w JAMA Network (2023) potwierdziło, że mężczyźni z nieprawidłowym wynikiem badania nasienia częściej w przyszłości zmagają się z chorobami sercowo-naczyniowymi. Można więc powiedzieć, że nasienie stanowi swoisty wskaźnik zdrowia ogólnego, a nie tylko rozrodczego.

Dlaczego warto wykonać badanie nasienia

W klinice Fertimedica w Warszawie (Mokotów) badanie nasienia jest jednym z podstawowych elementów diagnostyki płodności. To proste, bezbolesne badanie, które dostarcza cennych informacji o liczbie, ruchliwości i budowie plemników. W razie potrzeby można je rozszerzyć o ocenę fragmentacji DNA, co pozwala lepiej zrozumieć przyczyny problemów z zajściem w ciążę i dobrać odpowiednie leczenie.

Listopad to dobry moment, by pomyśleć o zdrowiu mężczyzny

Listopad to miesiąc, w którym na całym świecie mówi się głośniej o zdrowiu mężczyzn. Kampania Movember zachęca, by zwrócić uwagę nie tylko na profilaktykę nowotworów jąder i prostaty, ale też na szerszy obraz męskiego zdrowia, w tym płodność.
Jakość nasienia jest bowiem odbiciem kondycji całego organizmu. Choroby przewlekłe, stres, brak ruchu, zła dieta czy nadmiar używek mogą wpływać nie tylko na ogólny stan zdrowia, ale także na plemniki.

W klinice Fertimedica (Warszawa Mokotów) zachęcamy, by potraktować badanie nasienia jako część profilaktyki zdrowotnej, a nie wyłącznie diagnostyki płodności. To proste i nieinwazyjne badanie, które daje wgląd w funkcjonowanie organizmu i może być początkiem ważnych zmian stylu życia.

Z okazji listopada przygotowaliśmy również specjalną ofertę w duchu Movember: badanie nasienia z 20-procentową zniżką. Promocja obowiązuje przez cały miesiąc, wystarczy przy rejestracji podać hasło LISTOPAD20. (zniżka obowiązuje na badania: CASA, SCD, HBA, MSOME, MAR)

Najczęściej zadawane pytania

Czy nasienie wpływa na ciało kobiety już przed zapłodnieniem?
Tak. Zawarte w nim czynniki immunologiczne pomagają organizmowi kobiety przygotować się do implantacji zarodka.

Czy można poprawić jakość nasienia?
W większości przypadków tak. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek i odpowiednia suplementacja mogą poprawić parametry nasienia.

Kiedy warto wykonać badanie nasienia?
Badanie nasienia warto wykonać zawsze – niezależnie od tego, czy para dopiero planuje ciążę, czy od pewnego czasu bezskutecznie się o nią stara. Szczególnie zaleca się je po 35. roku życia, przy chorobach przewlekłych, a także gdy mimo regularnych starań przez co najmniej sześć miesięcy nie udaje się uzyskać ciąży.

Jakość nasienia to nie tylko kwestia zapłodnienia. To element, który może wpływać na zdrowie kobiety w ciąży, na rozwój łożyska i na przyszłe zdrowie dziecka.

W Fertimedica podchodzimy do płodności partnerskiej całościowo, ponieważ wiemy, że zdrowe rodzicielstwo zaczyna się jeszcze przed poczęciem, po obu stronach.

Notka prawna

Artykuł ma charakter informacyjny i edukacyjny. Nie stanowi porady medycznej ani podstawy do podejmowania decyzji diagnostycznych lub terapeutycznych.